Nieuwsbrief mei 2014

Schrijfexpressie op Facebook

Sinds eind maart heb ik voor Schrijfexpressie een eigen pagina op Facebook. (www.facebook.com/schrijfexpressie) Ik heb daarvoor een vast stramien ontwikkeld. Iedere week stel ik een spellingsvraag en geef ik een schrijftip. Het antwoord op de spellingsvraag volgt altijd na een paar dagen. Verder heb ik aandacht voor taalgrapjes en opmerkelijke taalfouten. Kortom, het is een pagina met tips en adviezen.
Je kunt de pagina ‘leuk vinden’ en voortaan wekelijks kleine brokjes informatie ontvangen.

Artikel: Spelling

Op Facebook geef ik iedere week een spellingsvraag. Ik heb daarvoor heel bewust gekozen.
Tijdens mijn trainingen geven de meeste deelnemers aan dat ze geen behoefte hebben aan spelling als onderdeel van de training. Het is niet zo dat die deelnemers vinden dat ze zelf geen fouten maken, maar ze vertrouwen op de spellingschecker van Word. Helaas.

‘Helaas’, omdat Word ten eerste niet altijd de juiste spelling aangeeft. Een voorbeeld is het woord ‘per se’. Word geeft met zo’n rood kringeltje aan dat ik dat nu niet goed heb geschreven. Word vind persé de goede schrijfwijze. Nu is dit gelukkig geen woord dat we veel gebruiken. Een ander voorbeeld is het werkwoord gebruikmaken. Dat schrijven we als één woord. Het probleem is nu dat Word ‘gebruik maken’ als twee goedgeschreven woorden herkent en dus niets aangeeft. Dat geldt ook voor kennismaken, koffiedrinken, gebruikgemaakt, theezetten, enzovoorts. De tussenklanken geven ook problemen, want soms geeft Word aan dat er ergens een tussen-s ‘moet’, terwijl het weglaten van de tussen-s dan zeer goed verdedigbaar is. In een andere  nieuwsbrief ga ik daar nog weleens verder op in.

Als we de spellingchecker van Word niet als ‘veilig’ kunnen bestempelen, hoe weten we dan of iets juist is geschreven? Voor het grootste deel is dat kennis. De meeste woorden schrijven we als vanzelf foutloos. Zo hebben we het geleerd op de basisschool en jong geleerd is oud gedaan. Er zijn echter woorden die we niet vaak schrijven of ‘nieuwe’ woorden die uit het Engels zijn overgewaaid. Vooral werkwoorden die we uit het Engels hebben overgenomen, kunnen vraagtekens opleveren bij de vervoeging. Denk bijvoorbeeld aan de vervoeging van woorden als managen, deleten, updaten, downloaden. Bij woorden die we niet vaak gebruiken, denk ik vooral aan die onmogelijke woorden de we jaarlijks in het Groot dictee voorgeschoteld krijgen. Dat spelling van die woorden ken ik niet uit mijn hoofd, ik vind dat overtollige ballast. Ik pak gewoon het Groene boekje.

Ter illustratie geef ik de tweede zin uit het ‘Groot dictee’ van december 2013:
Niettegenstaande de taalcriticus Charivarius zijn macedoine ‘Is dat goed Nederlands ?’, die verrukkelijke thesaurus vol linguïstische bêtises, publiceerde in 1940, zou het journaille anno hodie een raillerend exposé van onze pennenstrijd alsnog met dit piteuze zinnetje kunnen initiëren.
(Mijn eerste opdracht in een training zou zijn om alle moeilijke en vreemde woorden te vervangen door een goed Nederlands synoniem en de zin daarna te herschrijven.)

Al met al reden genoeg om op Facebook wekelijks een spellingsvraag te publiceren én om in een leuke werkvorm tijdens mijn trainingen aandacht aan spelling te besteden!

Taalweetje

In het artikel heb ik het over de vervoeging van Engelse werkwoorden. Ik geef hier de vervoeging van de vier werkwoorden die ik als voorbeeld gaf:

  • ik manage, ik managede, ik heb gemanaged
  • ik delete, ik deletete, ik heb gedeletet
  • Ik update, ik updatete, ik heb geüpdatet
  • ik download, ik downloadde, ik heb gedownload

De hoofdregel van de vervoeging van Engelse werkwoorden (leidraad regel 12.D):
De stam van een werkwoord van Engelse herkomst schrijven we op dezelfde manier als in het Engels. Die vorm gebruiken we zoals de stam van een inheems werkwoord.
Op die hoofdregel zijn twee uitzonderingen. Ten eerste bij woorden die op een dubbele medeklinker eindigen. Dan vernederlandsen we de stam en schrijven we een enkele medeklinker, tenzij dit een andere uitspraak oproept (regel 12.E). Een voorbeeld:

  • to cross wordt crossen met als vervoeging ik cros, croste, heb gecrost.

De tweede uitzondering is voor woorden die in de laatste uitgesproken lettergreep een lange ‘oo’ hebben. Ook dan vernederlandsen wij de stam en schrijven we ook ‘oo’ (regel 12.F). Een voorbeeld:

  • to promote wordt promoten met als vervoeging ik promoot, ik promootte, heb gepromoot.